『ガリア戦記』を原文で読む(第6回)

(テキスト12ページ、1行目〜)

V. 1. Post ēius mortem nihilō minus Helvētiī id, quod cōnstituerant facere cōnantur, ut ē fīnibus suīs exeant.

post(前)(+対格)(時間的に)〜以後、〜の後に
ēius→ējus
is ea id(代)(指示詞)彼、彼女、それ
mors mortis(女)死ぬこと、死、死亡
nihilō minus(副)それにもかかわらず、それでもやはり
Helvētiī -ōrum(男)(複)ヘルウェーティイー(現在のスイスの西部と北部にいたケルト系一部族)
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)〜するところの(人・もの)
constituō -ere -stituī -stitūtum(代)決心する、決める(+物・事の対格)
faciō -cere fēcī factum(他)する、行なう
cōnor -ārī -ātus sum(他)(形式受動相)努力する、試みる、企てる(+不定法)
ut(接)(+接続法)(名詞節を導く)(命令・説得・依頼・決心・願望・同意・配慮などを意味する動詞または語句のあとで)〜(する)ことを
ē=ex(前)(+奪格)(空間的)〜から、〜より
nis -is(男)(女)(複)領域、領土
suus -a -um(形)(所有)(再帰)自分(たち)の、彼(彼女、それ、彼ら、それら)(自身)の
exeō -īre -iī -itum(自)出る、出て行く(ex+物・事の奪格)

2. Ubi iam sē ad eam rem parātōs esse arbitrātī sunt, oppida sua omnia, numerō ad duodecim, vīcōs ad quadringentōs, reliqua prīvāta aedificia incendunt;

ubi(接)〜(の)時に
iam→jam(副)すでに、もう
suī(代)(再帰)(属格)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
ad(前)(+対格)〜に関して
is ea id(形)(指示詞)この、その
rēs reī(女)物、物事、事柄
parātus -a -um(形)(完了分詞)準備(用意)のできた
arbitror -ārī -ātus sum(他)(形式受動相)思う、判断する、信ずる(+対格+不定法)
oppidum -ī(中)(特に、ローマ市(urbs)以外の)町
omnis -is -e(形)(複)すべての、あらゆる
numerus -ī(男)総数 ・oppida numero ad duodecim 数で言えば(全部で)12の町
ad(前)(+対格)およそ〜、約〜
duodecim(不変化詞)(数)(基数)12(の)
vīcus -ī(男)村落、村
quadringentī -ae -a(数)(基数)400(の)
reliquus -a -um(形)残っている、残りの
prīvātus -a -um(形)(完了分詞)一個人の、私的な
aedificium -ī(中)建物、建造物
incendō -ere -cendī -censum(他)火をつける、燃やす

3. frūmentum omne, praeterquam quod sēcum portātūrī erant, combūrunt, ut domum reditiōnis spē sublātā parātiōrēs ad omnia perīcula subeunda essent; trium mēnsum molita cibāria sibi quemque domō efferre iubent.

frūmentum -ī(中)穀物
omnis -is -e(形)(単)全体の
praeterquam(副)〜のほかに、〜を除いて ・praeterquam quod 〜は別にして(ともかく)
sēcum=cum se
cum(前)(+奪格)〜といっしょに
portō -āre -āvī -ātum(他)運ぶ、運搬する
combūrō -ere -ussī -ustum(他)焼き尽くす
ut(接)(+接続法)(副詞節を導く)(目的)〜するために
domus -ūs(女)(副詞的に)domum 家へ、故国へ
reditiōnis(女)戻ってくること、帰還
spēs -eī(女)希望、期待
tollō -ere sustulī sublātum(他)取り去る、運び去る
parātus -a -um(形)(完了分詞)覚悟のできた、〜する気のある(ad+物・事の対格)
perīculum -ī(中)危険
subeō -īre -iī -itum(他)(仕事・責任などを)引き受ける、になう
trēs trēs tria(数)(基数)3(の)
mensis -is(男)ひと月
molō -ere moluī molitum(他)ひく、粉にする
cibāria -ōrum(中)(複)食料
quisque quaeque quidque(代)各人、おのおの、だれでも、何でも(しばしば単数か複数扱いされる)
domō(副)(奪格)家から
efferō -ferre extulī ēlātum(他)持ち出す、運び出す、連れ出す(+物・事の対格+物・事の奪格)
iubent→jubent
jubeō -ēre jussī jussum(他)命ずる、指図する(+対格+不定法)

4. Persuādent Rauracīs et Tulingīs et Latobicīs fīnitimīs suīs, utī eōdem ūsī cōnsiliō oppidīs suīs vīcīsque exūstīs ūnā cum eīs proficīscantur, Bōiōsque, quī trāns Rhēnum incoluerant et in agrum Nōricum trānsierant Nōrēiamque oppugnārant, receptōs ad sē sociōs sibi adscīscunt.

persuādeō -ēre -suāsī -suāsum(他)説得する、促す、勧める(+人の与格+ut)
Rauracī -ōrum(男)(複)ラウラキー(Rhenus河畔にいたケルト系一部族)
et(接)〜と(そして)〜
Tulingī -ōrum(男)(複)トゥリンギー(Helvetii族の近隣にいた一部族)
Latobicīs→Latobrigīs
Latobrigī -ōrum(男)(複)ラトブリギー(Galliaにいたゲルマン系一部族)
fīnitimus -a -um(形)隣接した、近隣の(+人の与格)
utī=ut
īdem eadem idem(形)(指示詞)同じ、同一の、同様の
ūtor ūtī ūsus sum(自)(形式受動相)使う、用いる、利用する、役立てる(通例+奪格)
consilium -ī(中)決議、決定
vīcus -ī(男)村落、村
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と〜、また、そして
exūrō -ere -ussī -usutum(他)焼き尽くす、焼き払う
ūnā(副)いっしょに、ともに(しばしばcum+奪格と)
proficiscor -scī -fectus sum(自)(形式受動相)出発する、旅立つ
Boiī -ōrum(男)(複)ボイイー(Galliaから北イタリアに移住したケルト系一部族)
trans(前)(+対格)〜を越えて、〜を通って向こうに ・qui trans Rhenum incolunt Rhenus川の向こう側に住む人々
Rhēnus -ī(男)レーヌス(GalliaとGermaniaの境をなす川/現Rhein)
incolō -ere -coluī -cultum(自)住む、居住する
in(前)(+対格)(空間的)〜へ、〜に向かって、〜の方へ、〜の中へ
ager -grī(男)地域、地帯
Nōricus -a -um(形)Noricumの
transeō -īre -iī -itum(自)(ある場所から他へ)行く、渡る
Nōrēia -ae(女)ノーレイヤ、ノーレイアー(Noricumの町)
oppugnārant→oppugnāverant
recipiō -pere -cēpī -ceptum(他)入ることを許す、迎え入れる
ad(前)(+対格)〜に、〜において、〜の近くに
socius -ī(男)同盟者、盟友
adscīscunt→ascīscunt
asciscō -ere -scīvī -scītum(他)(仲間・味方に)引き入れる、受け入れる(+与格)(+2個の対格)
【参考文献】
カエサル『ガリア戦記』〈第1巻〉』遠山一郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)