『ガリア戦記』を原文で読む(第28回)

(テキスト68ページ、1行目〜)

XXVII. 1. Helvētiī omnium rērum inopiā adductī lēgātōs dē dēditiōne ad eum mīsērunt.

Helvētiī -ōrum(男)(複)ヘルウェーティイー(現在のスイスの西部と北部にいたケルト系一部族)
omnis -is -e(形)(複)すべての、あらゆる
rēs reī(女)物、物事、事柄
inopia -ae(女)欠乏、不足
addūcō -ere -duxī -ductum(他)導く、連れて(持って)いく(くる)(+人の与格 ad 物・事の対格)
lēgātus -ī(男)使節
(前)(+奪格)(関連・限定)〜に関して、〜について
dēditiōnis(女)降伏、明渡し
ad(前)(+対格)(空間的)〜の方へ、〜に向かって
is ea id(代)(指示詞)彼、彼女、それ
mittō -ere mīsī missum(他)送る、派遣する、差し向ける

2. Quī cum eum in itinere convēnissent sēque ad pedēs prōiēcissent suppliciterque locūtī flentēs pācem petīssent, atque eōs in eō locō quō tum essent suum adventum expectāre iussisset, pāruērunt.

quī quae quod(代)(関係代名詞)(連結詞として)=et is、sed isなど
cum(接)(+接続法)(歴史的/+未完了、過去完了)〜した時に、〜の時
in(前)(+奪格)(ある状況・状態など)〜で、〜において、〜のもとで ・in itinere 道中で
iter itineris(中)旅、旅行 ・in itinere 道中で
conveniō -īre -vēnī -ventum(他)会う、訪れる
suī(代)(再帰)(属格)(対格&奪格:sē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と、また、そして
pēs pedis(男)足
prōiēcissent→prōjēcissent
prōiciō -cere -jēcī -jectum(他)(再帰、受動)飛び込む
suppliciter(副)嘆願して、ひざまずいて
loquor -quī locūtus sum(自)(形式受動相)話す、ものを言う
fleō -ēre flēvī flēvī flētum(自)泣く、嘆く、悲しむ
pax pācis(女)講和、和平
petō -ere petiī petītum(他)請い求める、頼む
atque(接)(物語の中で)そしてそれから
is ea id(形)(指示詞)この、その
locus -ī(男)場所、位置
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)〜するところの(人・もの)
tum(副)その時(に)、その際(に)、その当時
suus -a -um(形)(所有)(再帰)自分(たち)の、彼(彼女、それ、彼ら、それら)(自身)の
adventus -ūs(男)到来、到着
expectō -āre(他)=exspectō -āre -āvī -ātum(他)待つ(+物・事の対格)
iussisset→jussisset
jubeō -ēre jussī jussum(他)命ずる、指図する(+不定法)

3. Eō postquam Caesar pervēnit, obsidēs, arma, servōs quī ad eōs perfūgissent, poposcit.

(副)(奪格)そこへ
postquam(接)(通例+直説法完了)(〜した)後で、(〜する)時に
Caesar -aris(男)カエサル(Julia氏族に属する家名/特にC. Julius Caesar、ローマの将軍・政治家/Brutus、Cassiusらに暗殺された(前44)/以後Hadrianus帝の時代までAugustusの称号とともにローマ皇帝の称号となった)
perveniō -īre -vēnī -ventum(自)着く、到着する
obses obsidis(男)(女)人質
arma -ōrum(中)(複)武器
servus -ī(男)奴隷
perfugiō -gere -fūgī(自)避難する、逃げ込む(ad 人の対格)
poscō -ere poposcī(他)要求する、求める

4. Dum ea conquīruntur et cōnferuntur, nocte intermissā circiter hominum mīlia VI ēius pāgī quī Verbigenus appellātur, sīve timōre perterritī, nē armīs trāditīs suppliciō afficerentur, sīve spē salūtis inductī, quod in tantā multitūdine dēditiciōrum suam fugam aut occultārī aut omnīnō īgnōrārī posse exīstimārent, prīmā nocte ē castrīs Helvētiōrum ēgressī ad Rhēnum fīnēsque Germānōrum contendērunt.

dum(接)〜する間に
conquīrō -ere -quīsīvī -quīsītum(他)(捜し)集める、調達する
et(接)〜と(そして)〜
conferō conferre contulī collātum(他)運び集める、寄せ集める
nox noctis(女)夜 ・nocte 夜に
intermittō -ere -mīsī -missum(他)間をあける
circiter(副)(数・時間が)およそ〜
homō -minis(男)(女)人、人間
mille(不変化詞)(数)(基数)(複mīlisは中性名詞)1000(の)
V(不変化詞)(中)(ローマ数字)=5
I(不変化詞)(中)(ローマ数字)=1
ēius→ējus
pāgus -ī(男)村、郷
appellō -āre -āvī -ātum(他)(受動)〜と呼ばれている、〜という名である
sīve(接)(sive 〜 sive)あるいは〜かあるいは〜か
timor -ōris(男)恐怖、心配、懸念(ne)
perterreō -ēre -terruī -territum(他)大いに恐れさせる
(接)(恐怖・危惧)〜ではないかと、〜(する)ことを
arma -ōrum(中)(複)武器
trādō -ere -didī -ditum(他)引き(明け)渡す ・armis traditis 武器を引き渡して
supplicium -ī(中)権利
afficō(他)働きかける、与える、もたらす(+人の与格+物・事の奪格)
spēs -eī(女)希望、期待(+物・事の属格)
salūs salūtis(女)無事、安全
indūcō -ere -duxī -ductum(他)そそのかす、誘う、説いて〜させる
quod(接)(+接続法)〜という理由で、〜と言って
tantus -a -um(形)これ(それ)ほど大きい(多量の、重要な)
multitūdō -dinis(女)数、量
dēditīcius -ī(男)降伏者
fuga -ae(女)逃走
aut(接)aut 〜 aut 〜あるいは〜
occultō -āre -āvī -ātum(自)(反復)見えなくなる、隠す
omnīnō(副)全く、完全に、すっかり
ignōrō -āre -āvī -ātum(他)知らない、無知である
possum posse potuī(他)(〜することが)できる(+不定法)
existimō -āre -āvī -ātum(他)判断する、思う、みなす(+対格+不定法)
prīmus -a -um(形)(最上級)最初の、初めの、冒頭の、発端の ・primā nocte 夜に入るとすぐに
ē(前)=ex(前)(+奪格)(子音の前ではしばしばeも用いられる)(空間的)〜から、〜より
castra -ōrum(中)(複)陣営、野営
ēgredior -dī -gressus sum(自)(形式受動相)出て行く
Rhēnus -ī(男)レーヌス(GalliaとGermaniaの境をなす川/現Rhein)
nis -is(男)(女)(複)領域、領土
Germānī -ōrum(男)(複)ゲルマーニー、ゲルマン人
contendō -ere -tendī -tentum(自)急いで行く(in 物・事の対格)
【参考文献】
カエサル『ガリア戦記』〈第1巻〉』遠山一郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)