『ガリア戦記』を原文で読む(第52回)

(テキスト138ページ、1行目〜)

LI. 1. Postrīdiē ēius diēī Caesar praesidium utrīsque castrīs quod satis esse vīsum est relīquit, omnīs ālāriōs in cōnspectū hostium prō castrīs minōribus cōnstituit, quod minus multitūdine mīlitum legiōnāriōrum prō hostium numerō valēbat, ut ad speciem ālāriīs ūterētur; ipse triplicī īnstrūctā aciē usque ad castra hostium accessit.

postrīdiē(副)次の日に、翌日
ēius→ējus
is ea id(形)(指示詞)この、その
diēs -ēī(男)(女)日、一日
Caesar -aris(男)カエサル(Julia氏族に属する家名/特にC. Julius Caesar、ローマの将軍・政治家/Brutus、Cassiusらに暗殺された(前44)/以後Hadrianus帝の時代までAugusutusの称号とともにローマ皇帝の称号となった)
praesidium -ī(中)護衛(隊)、守備隊
uterque utraque utrumque(形)二つのうちのどちら(の〜)も、両方(の〜)とも
castrum -ī(中)城砦、要塞、とりで(=castellum)
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)〜するところの(人・もの)
satis(不変化詞)(中)十分 ・satis est(+不定法)〜すれば十分
videō -ēre vīdī vīsum(他)(受動)〜らしく見える、〜と思われる、〜と考えられる(+不定法)
relinquō -ere -līquī -lictum(他)あとに残して去る、置いて行く
omnis -is -e(形)(複)すべての、あらゆる
ālāriī -ōrum(男)(複)翼軍、援軍(特に騎兵)
in(前)(+奪格)(ある状況・状態など)〜で、〜において、〜のもとで
conspectus -ūs(男)視界(+属格) ・in civium conspectu esse 市民の前に姿を見せる
hostis -is(男)(女)敵、敵対者、敵手
prō(前)(+奪格)〜の前方へ
minor -or -us(形)(比較級)より小さい
constituō -esse -stituī -stitūtum(他)配置する
quod(接)(理由)(+直説法)〜ので
minus(副)(比較級)(中性形)より少なく(小さく)
multitūdō -dinis(女)数、量
mīles -litis(男)(女)兵、兵士
legiōnārius -a -um(形)軍団の
prō(前)(+奪格)〜の割には
numerus -ī(男)数、数量(+属格)
valeō -ēre -luī -litum(自)(政治的・軍事的に)勢力がある、有力である(+物・事の奪格)
ut(接)(+接続法)その結果として〜
ad(前)(+対格)〜のために、〜の目的で
speciēs -ēī(女)見せかけ、うわべ
ūtor ūtī ūsus sum(自)(形式受動相)使う、用いる、利用する、役立てる(通例+奪格)
ipse -a -um(代)(強意)自ら、自身
triplex -plicis(形)3重の、3倍の ・triplex acies 3重の戦列
instructus -a -um(形)(完了分詞)備え付けた、整備した(+物・事の奪格)
aciēs -ēī(女)戦列、戦隊
usque(副)(+前置詞)usque ad castra 陣営まで
ad(前)(+対格)(空間的)〜の方へ、〜に向かって
accēdō -ere -cessī -cessum(自)近寄る、近づく

2. Tum dēmum necessāriō Germānī suās cōpiās castrīs ēdūxērunt generātimque cōnstituērunt paribus intervallīs, Harūdēs, Marcomanōs, Tribocōs, Vangionēs, Nemetēs, Sedusiōs, Suēbōs, omnemque aciem suam rēdīs et carrīs circumdedērunt, nē qua spēs in fugā relinquerētur.

tum(副)その際(に)、その当時
mum(副)(最上級)やっと、ついに
necessāriō(副)(奪格)やむをえず、余儀なく
Germānī -ōrum(男)(複)ゲルマーニー、ゲルマン人
suus -a -um(形)(所有)(再帰)自分(たち)の、彼(彼女、それ、彼ら、それら)(自身)の
cōpia -ae(女)(複)部隊、軍勢
ēdūcō -ere -duxī -ductum(他)(部隊を)進発(進軍)させる
generātim(複)種類(階級)によって
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と〜、また、そして
pār paris(形)等しい、同等の
intervallum -ī(中)(時間的・空間的)間隔
Harūdēs -um(男)(複)ハルーデース(Germaniaの一部族)
Marcomanī -ōrum(男)(複)マルコマニー(Germania中部にいた一部族)
Tribocī -ōrum(男)(複)トリボキー(Rhenus河畔(現Alsace地方)にいたGermaniaの一部族)
Vangionēs -um(男)(複)ウァンギオネース(Rhenus川の中流域、現WormsあたりにいたGermaniaの一部族)
Nemetēs -um(男)(複)ネメテース(Gallia Belgicaにいたゲルマン系一部族)
Sedusiī -ōrum(男)(複)セドゥシイー(Germaniaの一部族)
Suēbī -ōrum(男)(複)スエービー(Germaniaの中部にいた大部族)
omnis -ia -e(形)(単数)全体の
rēda -ae(女)(旅行用の)四輪馬車
et(接)〜と(そして)〜
carrus -ī(男)二輪の荷車
circumdō -āre -dedī -datum(他)包囲する(+物・事の対格+物・事の奪格)
(接)(+接続法)(目的を表わす)〜しないように、〜するといけないから
quī qua quod(形)(不定)(si、nisi、num、neのあとで)どれかの、何かの
spēs -eī(女)希望、期待
in(前)(+奪格)(限定して)〜に関して、〜の点において
fuga -ae(女)逃走
relinquō -ere -līquī -lictum(他)(受動)残る ・ne qua spes in fuga relinqueretur 逃亡の期待が少しでも残らないように

3. Eō mulierēs imposuērunt, quae in proelium proficīscentēs passīs manibus flentēs implōrābant nē sē in servitūtem Rōmānīs trāderent.

(副)(奪格)そこへ
mulier -eris(女)女
impōnō -ere -posuī -positum(他)(ある物の中(上)に)置く、据える
quī quae quod(代)(関係代名詞)(連結詞として)=et is、sed isなど
in(前)(+対格)(目的または動機を表わして)〜のために
proelium -ī(中)戦い、戦闘
proficiscor -scī -fectus sum(自)(形式受動相)出発する、旅立つ
pandō -ere pandī passum(他)広げる、伸ばす
manus -ūs(女)(人間の)手
fleō -ēre flēvī flētum(自)泣く、嘆く、悲しむ
implōrō -āre -āvī -ātum(他)嘆願する、助けを求める(ut、ne)
(接)(+接続法)(命令・忠告・要求)〜しないように
suī(代)(再帰)(属格)(対格:sē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
in(前)(+対格)(ある状況・状態など)〜へ
servitūs -ūtis(女)奴隷であること(の身分)
Rōmānus -ī(男)ローマ人
trādō -ere -didī -ditum(他)(再帰)身をまかせる(差し出す)
【参考文献】
カエサル『ガリア戦記』〈第1巻〉』遠山一郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)