『幸福な生活について』を原文で読む(第5回)

(テキスト14ページ、1行目~)

2 Quaeramus ergo quid optimum factu sit non quid usitatissimum, et quid nos in possessione felicitatis aeternae constituat non quid vulgo veritatis pessimo interpreti probatum sit.

quaerō -ere -sivī -situm(他)捜す、捜し求める
ergō(接)従って、それゆえに
quis quis quid(代)(関係詞)~はだれでも(何でも)
optimus(形)(最上級)最もよい(すぐれた)、最高の
faciō -cere fēcī factum(他)する、行なう
sum esse fuī(自)(繋辞として)~である
nōn(副)~でない
ūsitātus -a -um(形)(完了分詞)通常の、普通の、慣例の
et(接)~と(そして)~
nōs(代)(複)我々、私たち(→ego)
in(前)(+奪格)(限定して)~に関して、~の点において
possessiōnis(女)所有
fēlīcitās -ātis(女)幸運、幸福
aeternus -a -um(形)永遠の
constituō -ere -stituī -stitūtum(他)定住させる
vulgus -ī(中)民衆、大衆
vēritās -ātis(女)真実、事実
pessimus -a -um(形)(最上級)最も悪い(まずい)
interpres -pretis(男)(女)解釈者、説明者
probātus -a -um(形)(完了分詞)(良いと)認められた、評価された、すぐれた

Vulgum autem tam chlamydatos quam coronatos voco; non enim colorem vestium quibus praetexta sunt corpora aspicio; oculis de homine non credo, habeo melius et certius lumen quo a falsis vera dijudicem; animi bonum animus inveniat.

autem(接)さらに、そのうえ
tam(副)tam ~ quam ~ ~と同様(同じ程度)に
chlamydātus -a -um(形)chlamysを着た
chlamys -ydis(女)右肩で留める短い外套(主に兵士が着用した)
quam(副)(関係詞)~のように、~と同様に ・tam ~ quamのように~
corōnō -āre -āvī -ātum(他)花冠で飾る
vocō -āre -āvī -ātum(他)~を~と名づける(呼ぶ)
enim(接)なぜならば、というのも
color -ōris(男)色
vestis -is(女)衣服、衣装
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)~するところの(人・もの)
praetexō -ere -texuī -textum(他)おおう、包む(+物・事の対格+物・事の奪格)
corpos -poris(中)身体、肉体
aspiciō -cere -spexī -spectum(他)見る、じっと見つめる、注視する(+物・事の対格)
oculus -ī(男)目
(前)(+奪格)(関連・限定)~に関して、~について
homō -minis(男)(女)人、人間
crēdō -ere -didī -ditum(他)信頼する、信用する(+与格)
habeō -ēre habuī habitum(他)(性質・権利・機能などを)有する
melior -or -us(形)(比較級)よりよい、(より)すぐれた、よりふさわしい
certus -a -um(形)(物事が)確実な、疑う余地のない
lūmen -minis(中)目
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+接続法)(目的)~するために
ā(前)(+奪格)~によって
falsum -ī(中)虚偽、偽り、詐欺
vērum -ī(中)真実、事実
dījūdicō -āre -āvī -ātum(他)識別する、見分ける(+物・事の対格 a 物・事の奪格)
animus -ī(男)(corpus 肉体に対する)精神
bonum -ī(中)善、徳
inveniō -īre -vēnī -ventum(他)(偶然)出会う、出くわす、見つける

Hic, si umquam respirare illi et recedere in se vacaverit, o quam sibi ipse verum tortus a se fatebitur ac dicet:

hīc(副)この機会(場合)に、この状況で
(接)もし~ならば/(+接続法)(+完了)(可能性はあるものの見込みのなさそうな(本当らしくない)仮定)
umquam(副)いつか、ある時、かつて/(主に否定・疑問文・条件文で)・si umquam ~ もしこれまで~なら
respīrō -ere -cessī -cessum(自)退く、後退する、引っ込む(a 物・事の奪格 in 物・事の対格)
in(前)(+対格)(目的または動機を表わして)~のために
suī(代)(再帰)(属格)(与格:sibi/対格&奪格:sē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
vacō -āre -āvī -ātum(自)(非人称)余地(機会)がある(+直説法)
ō(間)(呼びかけ・感嘆・喜び・恐怖・願望などを表わす)おお、ああ
ipse -a -um(強意代名詞)自ら、自身
tortus -a -um(形)(完了分詞)ねじれた、曲がった、曲がりくねった
ā(前)(+奪格)~に関して
fateor -ērī fassus sum(他)(形式受動相)告白する
ac(接)=atque(接)~と、そして
dīcō -ere dixī dictum(他)言う、発言する、話す(+物・事の対格)

3 «Quicquid feci adhuc infectum esse mallem, quicquid dixi cum recogito, mutis invideo, quicquid optavi inimicorum exsecrationem puto, quicquid timui, di boni! quanto levius fuit quam quod concupii!

quicquid=quidquid→quisquis
quisquis quisquis quidquid(代)(関係詞)~するものはだれ(何)でも、~するすべての(人(もの))
fēcī(完了)→facio
faciō -cere fēcī factum(他)する、行なう
adhūc(副)今まで
infectus -a -um(形)未完成の、成就(達成)されていない
mālō malle māluī(他)(不規則変化)むしろ~を好む(選ぶ)(+不定法)
dixī(完了)→dico
cum(接)(+直説法)(真に時を示す)~の時に
recōgitō -āre -āvī -ātum(他)熟考する、よく考える
mūtus -a -um(形)(人間が)口がさけない
invideō -ēre -āvī -ātum(他)熟考する、よく考える
mūtus -a -um(形)(人間が)口がきけない
invideō -ēre -āvī -ātum(他)嫉妬する、うらやむ、ねたむ(+与格)
optō -āre -āvī -ātum(他)願う、望む
inimīcus -ī(男)敵
exsecrātiōnis(女)呪うこと、呪詛
putō -āre -āvī -ātum(他)評価する、みなす(+2個の対格)
timeō -ēre -muī(他)恐れる、心配する、気づかう(+対格)
(複)(主格)→deus
deus -ī(複数・主格:deī)(男)神
bonus -a -um(形)善良な、高潔な、りっぱな
quantō(副)(関係詞)(疑問詞)(感嘆)どんなに、何と
levis -is -e(形)(苦しみ・不幸などが)容易に耐えられる、軽微な
fuī(完了)→sum
quam(副)(関係詞)(+比較級)~よりも
concupiō -pere -cupīvī -cupītum(他)熱望(渇望)する

Cum multis inimicitias gessi et in gratiam ex odio (si modo ulla inter malos gratia est) redii: mihi ipsi nondum amicus sum.

cum(接)(+直説法)~以来
multus -a -um(形)多数の、多くの、豊富
inimicitia -ae(女)敵意
gessī(完了)→gero
gerō -ere gessī gestum(他)(心に)いだく
in(前)(+対格)(ある状況・状態など)~へ
grātia -ae(女)好意、尊敬、愛情
ex(前)(+奪格)(推移)~から
odium -ī(中)憎しみ、嫌悪、反感
(接)もし~ならば/(+直説法)(単純な可能性)/(後続するmodoによって強調される)
modo(副)(奪格)ただ、~だけ ・si modo(+接続法)もし~でありさえすれば
ullus -a -um(形)(指小辞)(主に否定・仮定・疑問文で)(誰か、何か)ある
inter(前)(+対格)(一般に)~の間で、~の中で
malus -a -um(形)悪い、不正な、邪悪な
rediī(完了)→redeo
redeō -īre -iī -itum(自)帰る、戻る
mihi(人称代名詞)(与格)→ego
egō(人称代名詞)(与格:mihi/対格:mē)(一人称)私
ipse -a -um(強意代名詞)(与格:ipsī(いずれも三性共通))自ら、自身
nōndum(副)まだ~ない
amīcus -ī(男)友人

Omnem operam dedi ut me multitudini educerem et aliqua dote notabilem facerem: quid aliud quam telis me opposui et malevolentiae quod morderet ostendi?

omnis -is -e(形)(単)全体の
opera -ae(女)労力、骨折り(+ut)
dedī(完了)→do
dare dedī datum(他)(力を)注ぐ、ささげる、ゆだねる
ut(接)(+接続法)(副詞節を導く)(目的)~するために
(人称代名詞)(対格)→ego
multitūdō -dinis(女)群衆、大勢
ēdūcō -ere -duxī -ductum(他)引き上げる
aliquī -qua -quod(形)ある
dōs dōtis(女)(天賦の)資性、才能
notābilīs -is -e(形)目立つ、顕著な
faciō -cere fēcī factum(他)作る、形づくる(+人の対格)
quis quis quid(代)(疑問詞)だれ、何、どれ
alius -a -um(形)他の、別の
tēlum -ī(中)飛び道具(矢・投げ槍・石など)
opposuī(完了)→oppono
oppōnō -ere -posuī -positum(他)(危険などに)さらす、遭遇させる
malevolentia -ae(女)悪意、敵意
mordeō -ēre momordī morsum(他)非難する、酷評する
ostendī(完了)→ostendo
ostendō -ere -tendī -tentum(他)差し出す、見せる(+人の与格+物・事の対格)
【参考文献】
幸福な生活について (大学書林語学文庫 3011)』山敷繁次郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)