『ガリア戦記』を原文で読む(第34回)

(テキスト86ページ、1行目〜)

XXXIII. 1. Hīs rēbus cōgnitīs Caesar Gallōrum animōs verbīs cōnfīrmāvit pollicitusque est sibi eam rem cūrae futūram: magnam sē habēre spem, et beneficiō suō et auctōritāte adductum Ariovistum fīnem iniūriīs factūrum.

hic haec hoc(形)(指示詞)この、ここの、ここにある
rēs reī(女)事態、事情、状況/物、物事、事柄
cognoscō -ere -gnōvī -gnitum(他)知るようになる(+物・事の対格)
Caesar -aris(男)カエサル(Julia氏族に属する家名/特にC. Julius Caesar、ローマの将軍・政治家/Brutus、Cassiusらに暗殺された(前44)/以後Hadrianus帝の時代までAugustusの称号とともにローマ皇帝の称号となった)
Gallī -ōrum(男)(複)ガッリー、ガリア人(主にGallia TransalpinaとGallia Cisalpinaに住んでいたケルト系一部族)
animus -ī(男)心
verbum -ī(中)ことば、語、単語
confirmō -āre -āvī -ātum(他)強くする、強固にする
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と〜、また、そして
polliceor -ērī -licitus sum(他)(形式受動相)約束する、保証(確言)する(+人の与格+物・事の対格)
suī(代)(再帰)(属格)(与格:sibi、対格:sē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
is ea id(形)(指示詞)この、その
cūra -ae(女)注意、配慮、関心
futūrum -a -um(形)(未来分詞)未来の、将来の
magnus -a -um(形)大きな
habeō -ēre habuī habitum(他)(性質・権利・機能などを)有する
spēs -eī(女)希望、期待
et(接)et 〜 et 〜 〜も〜も
beneficium -ī(中)善行、親切、恩恵、好意
suus -a -um(形)(所有)(再帰)自分(たち)の、彼(彼女、それ、彼ら、それら)(自身)の
auctōritās -ātis(女)権威、影響力
addūcō -ere -duxī -ductum(他)引き寄せる
Ariovistus -ī(男)アリオウィストゥス(GermaniaのSuebi族の王/Galliaへ侵入し、Caesarに撃退された)
nis -is(男)終わり、結末
iniūriīs→injūriīs
injūria -ae(女)不正、不正な行為(扱い)
faciō -cere fēcī factum(他)実行する、果たす(+物・事の対格)

2. Hāc ōrātiōne habitā concilium dīmīsit. Et secundum ea multae rēs eum hortābantur quārē sibi eam rem cōgitandam et suscipiendam putāret, in prīmīs quod Haeduōs, frātrēs cōnsanguineōsque saepe numerō ā senātū appellātōs, in servitūte atque in diciōne vidēbat Germānōrum tenērī eōrumque obsidēs esse apud Ariovistum ac Sēquanōs intellegēbat; quod in tantō imperiō populī Rōmānī turpissimum sibi et reī pūblicae esse arbitrābātur.

ōrātiōnis(女)発言、陳述
habeō -ēre habuī habitum(他)する、行なう
concilium -ī(中)会合、集会
dīmittō -ere -mīsī -missum(他)(集まりを)解散させる
et(接)〜と(そして)〜
secundum(前)(+対格)〜の次に、〜に次いで
is ea id(代)(指示詞)彼、彼女、それ
multus -a -um(形)多数の、多くの、豊富な
hortor -ārī -ātus sum(他)(形式受動相)(反復)激励する、促す、駆り立てる
quāre(副)(奪格)(関係詞)それによって〜するところの
cōgitō -āre -āvī -ātum(他)考える、思考する(+物・事の対格)
suscipiō -pere -cēpī -ceptum(他)引き受ける、みなす
in(前)(+奪格)(ある状況・状態など)〜で、〜において、〜のもとで
prīmum -ī(中)最初の部分、初め ・in primo 初めに
quod(接)〜ということが(を)
Haeduī -ōrum(男)(複)=Aeduī -ōrum(男)(複)アエドゥイー(Gallia Celticaの有力な部族/Arar川とLiger川の間にいた)
frāter -tris(男)(複)兄弟姉妹
consanguineus -ī(男)血縁者
saepe numerō(副)繰り返して、何度も
ā(前)(+奪格)〜によって
senātus -ūs(男)(ローマの)元老院
appellō -āre -āvī -ātum(他)名称(称号)を与える、命名する(+2個の対格)
servitūs -ūtis(女)従属、服従
atque(接)〜と、そして
diciōnis(女)主権、支配、権力 ・esse in dicione alcis ある人の支配下にある
videō -ēre vīdī vīsum(他)見る(+対格+不定法)
Germānī -ōrum(男)(複)ゲルマーニー、ゲルマン人
teneō -ēre tenuī tentum(他)支配する
obses obsidis(男)(女)人質
apud(前)(+対格)〜の管理(支配)下に
ac(接)=atque
Sēquanī -ōrum(男)(複)セークゥアニー(Gallia CelticaのArar川とJura山脈の間にいた一部族)
intellegō -ere -lexī -lectum(他)(知的に)把握する、理解する(+対格+不定法)
quī quae quod(代)(関係代名詞)(連結詞として)=et is、sed isなど
tantus -a -um(形)これ(それ)ほど大きい(多量の、重要な)
imperium -ī(中)権力、支配権、命令権
populus -ī(男)民族、国民
Rōmānus -a -um(形)ローマの、ローマ人の
turpis -is -e(形)恥ずべき、不道徳な、面目をそこなう、不名誉な
rēs pūblica reī pūblicae(女)国家
arbitror -ārī -ātus sum(他)(形式受動相)思う、判断する、信ずる(+2個の対格)

3. Paulātim autem Germānōs cōnsuēscere Rhēnum trānsīre et in Galliam magnam eōrum multitūdinem venīre populō Rōmānō perīculōsum vidēbat;

paulātum(副)徐々に、次第に
autem(接)さらに、そのうえ
consuescō -ere -suēvī -suētum(自)慣れる(+不定法)
Rhēnus -ī(男)レーヌス(GalliaとGermaniaの境をなす川/現Rhein)
transeō -īre -iī -itum(他)(ある場所から他へ)行く、渡る
in(前)(+対格)(空間的)〜へ、〜に向かって、〜の方へ、〜の中へ
Gallia -ae(女)ガッリア(Galli族の地/のちにローマの属州)
magnus -a -um(形)多数の、大量の
multitūdō -dinis(女)群衆、大勢
veniō -īre vēnī ventum(自)来る、到着する
perīculōsus -a -um(形)危険な、危険を生ずる(伴う)

4. neque sibi hominēs ferōs ac barbarōs temperātūrōs exīstimābat quīn, cum omnem Galliam occupāvissent, ut ante Cimbrī Teutonīque fēcissent, in prōvinciam exīrent atque inde in Italiam contenderent, praesertim cum Sēquanōs ā prōvinciā nostrā Rhodanus dīvideret; quibus rēbus quam mātūrrimē occurrendum putābat.

neque(接)=nec(接)そして〜でない
homō -minis(男)(女)人、人間
ferus -a -um(形)野蛮な、粗野な
barbarus -a -um(形)野蛮な
temperō -āre -āvī -ātum(他)抑制する
existimō -āre -āvī -ātum(他)判断する、思う、みなす(+2個の対格)
quīn(接)(従属節で接続法と/主節は否定(または実質的な否定)文)(妨害・疑惑を否定する主節を受けて)〜(する)ことを(に)
cum(接)(+接続法)(歴史的/+未完了、過去完了)〜した時に、〜の時
omnis -is -e(形)(単数)全体の ・Gallia omnis 全ガリ
occupō -āre -āvī -ātum(他)占有(占拠)する
ut(副)(関係詞)〜のように、そのように
ante(副)(時間的)前に、以前に
Cimbrī -ōrum(男)(複)キンブリー(Germania北部にいた一部族/GalliaとItaliaへ侵入し、ローマの将軍Mariusに撃退された(前2世紀末))
Teutonī -ōrum(男)(複)テウトニー(ゲルマン人の一部族)
faciō -cere fēcī factum(他)する、行なう
prōvincia -ae(女)(ローマの)属州
exeō -īre -iī -itum(自)出る、出て行く(in 物・事の対格)
inde(副)(空間的)その場所から、そこから
Italia -ae(女)イタリア
contendō -ere -tendī -tentum(自)急いで行く(in 物・事の対格)
praesertim(副)特に、とりわけ
ā(前)(+奪格)〜から、〜より
noster -tra -trum(形)(所有)我々の、我々に属する、我々による
Rhodanus -ī(男)ロダヌス(地中海に注ぐGalliaの川/現Rhône)
dīvidō -ere -vīsī -vīsum(他)切り離す、分離する(+人の対格 a 物・事の奪格)
quam(副)(関係詞)(+最上級)できるだけ、なるべく
mātūrrimē=mātūrissimē
mātūrus -a -um(形)速やかな
occurrō -ere -currī -cursum(自)対処する、阻止する
putō -āre -āvī -ātum(他)評価する、みなす

5. Ipse autem Ariovistus tantōs sibi spīritūs, tantam arrogantiam sūmpserat, ut ferendus nōn vidērētur.

ipse -a -um(代)(強意)自ら、自身
tantus -a -um(形)これ(それ)ほど大きい(多量の、重要な)/(ut、quiを伴って)
spīritus -ūs(男)傲慢、慢心
arrogantia -ae(女)傲慢、横柄
sūmō -ere sumpsī sumptum(他)(姿・態度などを)とる ・sibi arrogantiam sumere 不遜(尊大)である
ut(接)(+接続法)(副詞節を導く)その結果として〜(否定はut non)/(ita、sic、abeo、tantus、tamなどと呼応して)
ferō ferre tulō lātum(自)耐える、甘受する
nōn(副)〜でない
videō -ēre vīdī vīsum(他)(受動)〜らしく見える、〜と思われる、〜と考えられる
【参考文献】
カエサル『ガリア戦記』〈第1巻〉』遠山一郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)