『ガリア戦記』を原文で読む(第43回)

(テキスト114ページ、1行目〜)

XLII. 1. Cōgnitō Caesaris adventū Ariovistus lēgātōs ad eum mittit: quod anteā dē conloquiō postulāsset, id per sē fierī licēre, quoniam propius accessisset, sēque id sine perīculō facere posse exīstimāre.

cognoscō -ere -gnōvī -gnitum(他)知るようになる(+物・事の体格)
Caesar -aris(男)カエサル(Julia氏族に属する家名/特にC. Julius Caesar、ローマの将軍、政治家/Brutus、Cassiusらに暗殺された(前44)/以後Hadrianus帝の時代までAugustusの称号とともにローマ皇帝の称号となった)
adventus -ūs(男)接近
Ariovistus -ī(男)アリオウィストゥス(GermaniaのSuebi族の王/Galliaへ侵入しCaesarに撃退された)
lēgātus -ī(男)使節
ad(前)(+対格)(空間的)〜の方へ、〜に向かって
is ea id(代)(指示詞)彼、彼女、それ
mittō -ere mīsī missum(他)送る、派遣する、差し向ける
quī quae quod(代)(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)〜するところの(人・もの)
anteā(副)それより前に、以前に
(前)(+奪格)(関連・限定)〜に関して、〜について
colloquium -ī(中)会話、会談
postulāsset→postulāvisset
postulō -āre -āvī -ātum(他)要請する(+物・事の対格 de 物・事の奪格)
per(前)(+対格)〜に関する限り
suī(代)(再帰)(属格)(対格:sē、sēsē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
fiō fierī factus sum(自)(facioの受動相として用いられる)なされる
licet -ēre licuit(自)(非人称)(〜することが)自由である、許されている(+対格+不定法)
quaniam(接)〜であるからには、〜だから
propius(副)(比較級)(中性形)より近く
accēdō -ere -cessī -cessum(自)近寄る、近づく
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と〜、また、そして
sine(前)(+奪格)〜がなく、〜なしに
perīculum -ī(中)危険
faciō -cere fēcī factum(他)する、行なう
possum posse potuī(他)(〜することが)できる(+不定法)
existimō -āre -āvī -ātum(他)判断する、思う、みなす(+対格+不定法)

2. Nōn respuit condiciōnem Caesar iamque eum ad sānitātem revertī arbitrābātur, cum id quod anteā petentī dēnegāsset ultrō pollicērētur,

nōn(副)〜でない
respuō -ere -spuī(他)退ける、拒絶する、拒否する
condiciōnis(女)提案、申し出
iamque→jamque
jam(副)今、目下
ad(前)(+対格)〜に至るまで
sānitās -ātis(女)(精神の)正常、健全
revertor -vertī -versus sum(自)(形式受動相)(もとの習慣・状態・意見・話題などに)戻る、立ち返る
arbitror -ārī -ātus sum(他)(形式受動相)思う、判断する、信ずる(+対格+不定法)
cum(接)(+接続法)(理由)〜の故に、〜であるから
petō -ere petīvī petītum(他)請い求める、頼む
dēnegō -āre -āvī -ātum(他)拒絶する、断る(+物・事の対格)
ultrō(副)自発的に、進んで
polliceor -ērī -licitus sum(他)(形式受動相)約束する、保証(確言)する

3. magnamque in spem veniēbat prō suīs tantīs populīque Rōmānī in eum beneficiīs cōgnitīs suīs postulātīs fore utī pertināciā dēsisteret. Diēs colloquiō dictus est ex eō diē quīntus.

magnus -a -um(形)大きな
in(前)(+対格)(態度・行動・感情など)〜に対して、〜に向かって
spēs -eī(女)希望、期待
veniō -īre vēnī ventum(自)(ある状態(立場)に)なる、陥る(in)
prō(前)(+奪格)〜に対して、〜の報酬(罰)として
suus -a -um(形)(所有)(再帰)自分(たち)の、彼(彼女、それ、彼ら、それら)(自身)の
tantus a- -um(形)これ(それ)ほど大きい(多量の、重要な)
populus -ī(男)民族、国民
Rōmānus -a -um(形)ローマの、ローマ人の
beneficium -ī(中)善行、親切、恩恵、好意
postulātum -ā(中)要求、請求
fore不定法)(未来形)=futurus esse
futūrus -a -um(形)(未来分詞)今にも起こりそうな、差し迫った
utī(接)=ut(接)(名詞節を導く)(命令・説得・依頼・決心・願望・同意・配慮などを意味する動詞または語句のあとで)〜(する)ことを
pertinācia -ae(女)頑固、強情
dēsistō -ere -stitī -stitum(自)やめる、思いとどまる(+物・事の奪格)
diēs -ēī(男)(女)日、一日
dīcō -ere dixī dictum(他)指定する、定める(+物・事の対格)
ex(前)(+奪格)(母音の前では常にex)(時間的)〜以来
is ea id(形)(指示詞)この、その
quintus -a -um(形)第5の、5番目の

4. Interim saepe ultrō citrōque cum lēgātī inter eōs mitterentur, Ariovistus postulāvit nē quem peditem ad colloquium Caesar addūceret: verērī sē nē per īnsidiās ab eō circumvenīrētur; uterque cum equitātū venīret: aliā ratiōne sēsē nōn esse ventūrum.

interim(副)その間に、そうこうするうちに
saepe(副)しばしば、頻繁に
ultrō(副)向こう側へ、越えて ・ultrō citroque legatos mittere 使節をあちらこちらへと派遣する(=互いに取り交わす)
citrō(副)こちら側に ・ultro citroque 相互に
cum(接)(+接続法)(歴史的/+未完了)〜した時に、〜の時
inter(前)(+対格)(一般に)〜の間で、〜の中で
postulō -āre -āvī -ātum(他)要求(請求)する(ut、ne)
(接)(+接続法)(命令・忠告・要求)〜しないように
quī qua quod(形)(不定)(si、nisi、num、neのあとで)どれかの、何かの
pedes -ditis(男)歩兵
ad(前)(+対格)〜のために、〜の目的で
addūcō -ere -duxī -ductum(他)導く、連れて(持って)いく(くる)(+人の対格 ad 物・事の対格)
vereor -ērī veritus sum(他)(形式受動相)恐れる、心配(危惧)する、逡巡する(ne)
(接)(+接続法)(恐怖・危惧)〜ではないかと、〜(する)ことを
per(前)(+対格)(態度・様子)
insidiae -ārum(女)(複)待伏せ、伏兵
ab(前)(+奪格)〜によって
circumvenio -īre vēnī -ventum(他)攻囲する
uterque utraque utrumque(代)二つのうちのどちら(の〜)も、両方(の〜)とも
cum(前)(+奪格)〜といっしょに
equītātus -ūs(男)騎兵隊
veniō -īre vēnī ventum(自)来る、到着する
alius -a -ud(形)他の、別の
ratiōnis(女)方法、手段

5. Caesar, quod neque colloquium interpositā causā tollī volēbat neque salūtem suam Gallōrum equitātuī committere audēbat, commodissimum esse statuit omnibus equīs Gallīs equitibus dētractīs eō legiōnāriōs mīlitēs legiōnis decimae, cuī quam māximē cōnfīdēbat, impōnere, ut praesidium quam amīcissimum, sī quid opus factō esset, habēret.

quod(接)(理由)(+直説法)〜ので
neque(接)=nec(接)そして〜でない ・neque 〜 neque 〜でもなく〜でもない
interpōnō -ere -posuī -positum(他)持ち込む、差しはさむ
causa -ae(女)口実
tollō -ere sustulī sublātum(他)(ある状態・習慣・制度などを)終わらせる、廃止する
volō velle voluī(他)欲する、望む、願う(+不定法)
salūs -ūtis(女)無事、安全
Gallī -ōrum(男)(複)ガッリー、ガリア人(主にGallia TransalpinaとGallia Cisalpinaに住んでいたケルト系一部族)
committō -ere -mīsī -missum(他)ゆだねる、委託する(+物・事の対格+人の与格)
audeō -ēre ausus sum(他)〜する気がある、〜したい(+不定法)
statuō -ere -uī -ūtum(他)判断する(+対格+不定法)
omnis -is -e(形)(複)すべての、あらゆる
equus -ī(男)馬
Gallius -a -um(形)=Gallicus -a -um(形)Gallia人の、Galliaの
eques equitis(男)騎兵
dētrahō -ere -traxī -tractum(他)取り去る、奪う(+人の与格+物・事の対格)
legiōnārius -ī(男)軍団兵
mīles -litis(男)(女)(集合的に)兵隊、軍隊
legiōnis(女)軍団(兵員約4200-6000)
decimus -a -um(数)(序数)第10の、10番目の
quam(副)(関係詞)(+最上級)できるだけ、なるべく
maximē(副)(最上級)非常に、きわめて ・quam maximē できるだけ多く、最大限に
confidō -ere -fīsus sum(自)信頼する、信ずる(+与格)
impōnō -ere -posuī -positum(他)(ある物の中(上)に)置く、据える
ut(接)(+接続法)(副詞節を導く)(目的)〜するために
praesidium -ī(中)護衛(隊)、守備隊
amīcus -a -um(形)好意的な、親切な
(接)もし〜ならば/(+接続法)(+未完了)(現在の事実に反する仮定)
quis quis quid(代)(不定)(しばしばsi、nisi、ne、cum、numのあとで)だれか、何か、ある人(物)
opus -eris(中)opus est 必要である
faciō -cere fēcī factum(自)行動する、行なう
habeō -ēre habuī habitum(他)持つ、所有する

6. Quod cum fieret, nōn irrīdiculē quīdam ex mīlitibus decimae legiōnis dīxit plūs quam pollicitus esset Caesarem eī facere; pollicitum sē in cohortis praetōriae locō decimam legiōnem habitūrum ad equum rescrībere.

quī quae quod(代)(関係代名詞)(連結詞として)=et is、sed isなど
cum(接)(+接続法)(対立的)〜する間に、〜であるのに
fīō fierī factus sum(自)(facioの受動相として用いられる)なされる
irrīdiculē(副)機知に富まないで
quīdam quaedam quiddam(代)だれか、何か、ある人(物)
ex(前)(+奪格)(範囲)〜の中の
mīles -litis(男)(女)兵、兵士
dīcō -ere dixī dictum(他)言う、発言する、話す
plūs(副)(比較級)より多く、それ以上に
quam(副)(+比較級)〜よりも
polliceor -ērī -licitus sum(他)(形式受動相)約束する、保証(確言)する(+対格+不定法)
in(前)(+奪格)(分類において)〜の中に
cohors -hortis(女)praetoria cohors 属州総督の護衛隊
praetōrius -a -um(形)属州総督の
locus -ī(男)地位、身分
habeō -ēre habuī habitum(他)(〜と)みなす、考える(in 物・事の奪格)
ad(前)(+対格)〜に、〜において、〜の近くに
equus -ī(男)騎兵
rescrībō -ere -scripsī -scriptum(他)(兵を)別の軍団(部隊)に編入する
【参考文献】
カエサル『ガリア戦記』〈第1巻〉』遠山一郎・訳注(大学書林
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)