『スキーピオーの夢』を原文で読む(第5回)

(テキスト10ページ、16行目〜)

(12) Hīc tū Āfricāne ostendās oportēbit patriae lūmen animī ingeniīque tuī consiliīque.

hīc(副)(時間的)この時に、それですぐに
(人称代名詞)(与格:tibi、対格:tē)(二人称)あなた、きみ、おまえ
Āfricānus -a -um(形)Carthagoを征服した2人のScipioの添え名
ostendō -ere -tendī -tentum(他)(力・好意などを)示す、表わす
oportet -ēre -tuit(自)(非人称)〜するのが当然である、〜すべきである(+接続法)
patria -ae(女)祖国、故郷
lūmen -minis(中)光、輝き、明るさ
animus -ī(男)勇気、大胆
ingenium -ī(中)才能、知力
-que(前接辞)(2語を並列する場合、2番目の語に付ける/語群や文の場合はその先頭の語に付ける)〜と〜、また、そして
tuus -a -um(所有形容詞)あなた(きみ、おまえ)の
consilium -ī(中)思慮、判断

Sed ēius temporis ancipitem videō quasi fātōrum viam.

sed(接)しかし、けれども
ēius→ējus
is ea id(指示接続詞)この、その
tempus(中)時代
anceps -cipitis(形)両側の、前後の
videō -ēre vīdī vīsum(他)見る(+対格)
quasī(副)いわば
fātum -ī(中)運命、宿命
via -ae(女)(人生の)道、進路

Nam cum aetās tua septēnōs octiens sōlis anfractūs reditūsque converterit, duoque hī numerī, quōrum uterque plēnus alter alterā dē causā habētur, circuitū nātūrālī summam tibi fātālem confēcerint, in tē ūnum atque in tuum nōmen sē tōta convertet cīvitās:

nam(接)というのも、なぜなら
cum(接)(+直説法)(真に時を示す)〜の時に
aetās -ātis(女)年齢(期)
septēnī -ae -a(配分数詞)七つずつの
octiens(副)8回(倍)
sōl sōlis(男)太陽
anfractus -ūs(男)循環
reditus -ūs(男)戻ってくること、帰還
convertō -ere -vertī -versum(他)回転させる、回す
duo -ae -o(基数詞)二つ(の)
hic haec hoc(指示形容詞)この、ここの、ここにある
numerus -ī(男)数、数量
quī quae quod(関係代名詞)(+直説法)(事実関係)〜するところの(人・もの)
uterque utraque utrumque(代)二つのうちのどちら(の〜)も、両方(の〜)とも
plēnus -a -um(形)完全な、欠けたところのない
alter -era -erum(形)二つのうち一方の
(前)(+奪格)(理由・原因)〜のために
causa -ae(女)理由、原因
habeō -ēre habuī habitum(他)(〜と)みなす、考える(+2個の対格)
circuitus -ūs(男)回ること
nātūrālis -is -e(形)自然の、天然の
summa -ae(女)総計、総数、総量、総額
fātālis -is -e(形)運命の
conficiō -cere -fēcī -fectum(他)なし遂げる、成就する
in(前)(+対格)(空間的)〜へ、〜に向かって、〜の方へ、〜の中へ
ūnus -a -um(形)一人の、一つの
atque(接)〜と、そして
nōmen -minis(中)名、名前
suī再帰代名詞)(属格)(対格:sē)彼(彼女・それ・彼ら・それら)自身
tōtus -a -um(形)全体(全部)の
convertō -ere -vertī -versum(他)(ある方向へ)向かわせる、向けさせる(再帰)hinc nos in Asiam convertemus われわれはここからAsiaへ向かうだろう
cīvitās -ātis(女)国家、共同体

tē senātus, tē omnēs bonī, tē sociī, tē Latīnī intuēbuntur;

senātus -ūs(男)(ローマの)元老院
omnis -is -e(形)(複)すべての、あらゆる
bonus -ī(男)善良な人
socius -ī(男)同盟者、盟友
Latīnī -ōrum(男)(複)Latiumの人々
intueor -ērī -tuitus sum(他)(形式受動相)ながめる、注視する、見つめる(+対格)

tū eris ūnus in quō nītātur cīvitātis salūs, ac nē multa: dictātor rem pūblicam constituās oportēbit, sī impiās propinquōrum manūs effūgeris.”’

ūnus(男)一人、唯一の人
in(前)(+奪格)(空間的)〜の中に、〜において、〜に
quī quae quod(関係代名詞)(+接続法)(傾向・結果)〜のような
nītor -tī nixus sum(自)(形式受動相)信頼する、頼みにする(+奪格)
salūs -ūtis(女)無事、安全
ac(接)=atque
(接)(+接続法)(目的を表わす)〜しないように、〜するといけないから
multum -ī(中)多数、大量
dictātor -ōris(男)独裁官
rēs pūblica reī pūblicae(女)国家
constituō -ere -stituī -stitūtum(他)確立する
(接)もし〜ならば(+直説法)もし〜ならば/(+直説法)(単純な可能性)
impius -a -um(形)近親の、親族の
manus -ūs(女)(人間の)手
effugiō -ere -fūgī(他)のがれる、避ける(+対格)

Hīc cum exclāmāvisset Laelius ingemuissentque vehementius cēterī, lēniter arrīdens Scīpiō: ‘st! quaesō’ inquit ‘nē mē ē somnō excitētis, et parumper audīte cētera.’

cum(接)(+接続法)(歴史的/+未完了、過去完了)〜した時に、〜の時
exclāmō -āre -āvī -ātum(自)大声を出す、叫ぶ
Laelius -ī(男)ラエリウス(ローマ人の氏族名/特にC. 〜、Scipio Africanus Minorの友人/執政官(前140)/Sapiens「賢者」と呼ばれた/Ciceroの友情論の主人公に選ばれ、その題名ともなった)
ingemō -ere -gemuī(自)うめく、嘆息する、嘆く
vehementer(副)激しく、猛烈に
cēterus -a -um(形)その他の、それ以外の、残りの
lēniter(副)静かに、穏やかに
arrīdeō -ēre -rīsī -rīsum(自)笑いかける、ほほえみかける
Scīpiōnis(男)スキーピオー(Cornelia氏族に属する家名/特にP. Cornelius 〜 Aemilianus Africanus(Minor)、第3次Poeni戦争でCarthagoを滅ぼした(前185?-129))
st(間)静かに、しっ
quaesō -ere -sīvī(自)頼む、懇願する(ut、ne)
inquam(自)(欠如動詞)(現在:inquam -is -it -imus -itis -iunt)(挿入句的に用いられて)言う、述べる
(接)(+接続法)(命令・忠告・要求)〜しないように
egō(人称代名詞)(対格:mē)(一人称)私
ē(前)=ex(前)(+奪格)(推移)〜から
somnus -ī(男)睡眠、眠り
excitō -āre -āvī -ātum(他)(反復動詞)目をさまさせる
et(接)〜と(そして)〜
parumper(副)しばらく、ちょっとの間
audiō -īre -īvī -ītum(他)聴く、傾聴する(+物・事の対格)
ceterum -ī(中)残り、その他のもの
【参考文献】
ラテン語を読む キケロ―「スキーピオーの夢」』山下太郎・著(ベレ出版)
羅和辞典 <改訂版> LEXICON LATINO-JAPONICUM Editio Emendata水谷智洋・編(研究社)